Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, w szczególności fluorowanych gazów cieplarnianych (tzw. F-gazów), to od lat jeden z priorytetów unijnej polityki klimatycznej. Kluczowym narzędziem w tej walce jest Rozporządzenie UE 2024/573, które ma na celu znaczące zmniejszenie wpływu tych substancji na globalne ocieplenie. Wdrażanie przepisów w praktyce okazuje się jednak dużym wyzwaniem – wymaga ono zarówno nowoczesnych rozwiązań prawnych, jak i ścisłej współpracy organów państwowych z branżą chłodniczą.
LEGAL HFC 4 LIFE – systemowa odpowiedź na nielegalny handel czynnikami chłodniczymi
W odpowiedzi na te wyzwania Fundacja PROZON, przy wsparciu środków unijnych LIFE oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, realizuje projekt LEGAL HFC 4 LIFE. Jego głównym celem jest ograniczenie emisji nielegalnych czynników HFC poprzez wypracowanie efektywnego modelu współpracy między administracją publiczną a sektorem chłodnictwa i klimatyzacji.
Działania projektowe obejmują m.in. szkolenia dla pracowników instytucji państwowych i przedstawicieli branży, organizację paneli dyskusyjnych z udziałem ekspertów oraz szeroko zakrojone kampanie informacyjne zwiększające świadomość społeczną.
Panele dyskusyjne - efektywne narzędzie wdrażania przepisów
Listopad 2024 roku był ważnym momentem dla projektu – wtedy Fundacja PROZON zakończyła cykl 13 paneli dyskusyjnych, które zintegrowały przedstawicieli administracji rządowej (w tym Ministerstwa Klimatu i Środowiska, Rozwoju oraz Technologii) z reprezentantami branży chłodniczej. Uczestnicy zostali starannie dobrani, tak aby zapewnić szeroką perspektywę i omówić wpływ regulacji na różne sektory gospodarki.
Wszystkie spotkania moderował śp. prof. Janusz Kozakiewicz – wybitny ekspert i wieloletni propagator działań na rzecz ochrony klimatu. Dzięki jego doświadczeniu udało się utrzymać równowagę między interesami przemysłu a wymogami ochrony środowiska.
Każde z 13 spotkań dotyczyło innego obszaru tematycznego – od systemu certyfikacji personelu, przez kontrolę kwot, po zastosowania spoza sektora HVACR. Przykładowo, podczas panelu dotyczącego certyfikacji poruszono problem niedoskonałości obecnych przepisów, wskazanych przez Urząd Dozoru Technicznego, oraz konieczność ujednolicenia szkoleń i eliminacji ośrodków szkoleniowych nastawionych wyłącznie na zysk, a nie jakościowe przekazanie wiedzy.
Szkolenia praktyczne – klucz do skutecznej egzekucji prawa
Drugim filarem projektu, obok paneli dyskusyjnych, są specjalistyczne szkolenia. W pierwszej fazie przeszkolono już 500 przedstawicieli branży chłodniczej i klimatyzacyjnej. Kolejny etap rozpoczyna się w maju 2025 roku i obejmuje szkolenia dla pracowników instytucji państwowych, takich jak administracja celna, policja i inspekcja ochrony środowiska.
Ich celem jest poprawa koordynacji działań oraz podniesienie świadomości zagrożeń związanych z nielegalnym obrotem czynnikami HFC. Jak pokazuje praktyka – obecne działania nie są wystarczające, dlatego tak ważne jest stałe zaangażowanie i edukacja kluczowych służb.
Projekt, który może zatrzymać (ograniczyć?) nielegalny handel HFC w całej UE
„LEGAL HFC 4 LIFE to przykład skutecznej współpracy sektora publicznego i prywatnego. Pokazuje, że otwarty dialog i wymiana wiedzy realnie wpływają na skuteczność przepisów” – podkreśla Krzysztof Grzegorczyk, prezes Fundacji PROZON. Projekt zakończy się w Polsce w sierpniu 2026 roku, ale jego założenia mogą zostać przeniesione na grunt innych państw – np. Włoch, Rumunii czy Estonii. To kraje kluczowe w kontekście głównych szlaków przemytu HFC z Europy Wschodniej na Zachód.
„To nie jest projekt tylko dla Polski” – dodaje Grzegorczyk. – „To model pokazujący, jak Europa może wspólnie działać na rzecz ograniczenia nielegalnych emisji i otwarcia drogi ku czystszej przyszłości”.
Pamięci prof. Janusza Kozakiewicza
Zmarł 9 stycznia 2025 roku. Był wieloletnim kierownikiem Biura ds. Substancji Zubożających Warstwę Ozonową w Instytucie Chemii Przemysłowej w Warszawie, aktywnym uczestnikiem działań międzynarodowych od 1993 roku.
Cześć Jego pamięci.