Subpages
Regulacje prawne
Systemy kontyngentów wprowadzone i ustanawiane rozporządzeniami UE, odgrywają istotną rolę w kontrolowaniu i ograniczeniu produkcji i sprzedaży HFC. Wprowadzanie restrykcji miało na celu ograniczenie emisji szkodliwych gazów cieplarnianych oraz regulację rynku F-gazów. Niestety, ze względu na luki prawne oraz niedostateczny nadzór w początkowych fazach wycofywania HFC, wprowadzone regulacje przyczyniły się do wzrostu przemytu. Brak skutecznego systemu licencjonowania i dostępu do danych w czasie rzeczywistym przez organy celne umożliwił otwarty import HFC bez stosownych przydziałów, co określano mianem „front door smuggling”. Niedoprecyzowanie przepisów, zwłaszcza dotyczących importu substancji do zastosowań specjalnych (poza systemem kontyngentów), dodatkowo napędzało ten nielegalny proceder. Nie bez znaczenia pozostaje też wzrost cen wywołany ograniczeniem podaży oraz szereg ograniczeń technicznych chociażby w zakresie zakazu dystrybucji gazów w pojemnikach jednorazowych czy wymóg licencjonowania każdego importu. Mimo że nowe regulacje mają na celu ograniczenie przemytu i poprawienie kontroli przepływu HFC w UE, to początkowa nieskuteczność i luki prawne przyczyniły się do wzrostu nielegalnego handlu. Dopiero pełne wdrożenie procedur, nadzór nad tranzytem, a także zaostrzenie kar za przemyt czynników chłodniczych może ograniczyć skalę przemytu.
Wysokie koszty
W wyniku regulacji i ograniczeń podażowych ceny legalnych F-gazów znacznie wzrosły, co sprawia, że przemyt staje się atrakcyjną opcją dla osób i firm, które chcą obniżyć koszty. Nowy system kontyngentów oraz ograniczenia stosowania wprowadzone rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/573 zwiększają presję na dostępność czynników chłodniczych, zwłaszcza o wysokim GWP i wymuszają intensyfikację działań w zakresie regeneracji i recyklingu istniejących substancji celem zminimalizowania potrzeby importu i handlu F-gazami, w tym również nielegalnymi. Zwiększenie ilości wtórnych czynników chłodniczych (z recyklingu i regeneracji) ogranicza zapotrzebowanie na substancje pierwotne, co z kolei zmniejsza presję na łańcuch dostaw i może ograniczyć skłonności dla przemytu. Jest to kluczowe także w kontekście stopniowego wycofywania HFC i wzrostu cen czynników chłodniczych. Biorąc pod uwagę przyszłe ograniczenia kontyngentu, zdolność branży do redukcji, regeneracji i innowacji w zakresie wykorzystania nowych czynników chłodniczych jest fundamentalna dla kształtowania rynku HVACR. Regeneracja, separacja i ponowne wykorzystanie odzyskanych i poddanych zagospodarowaniu F-gazów powinno być kluczowym celem branży, mającym na celu zapewnienie bezpiecznych dostaw czynników chłodniczych i ograniczenie ich wpływu na środowisko.
Trudności w kontroli
Mimo że istnieją przepisy kontrolujące import F-gazów, niektóre porty, granice i systemy celne nie mają wystarczającej liczby zasobów i narzędzi, aby skutecznie śledzić każdy przypadek nielegalnego transportu. Fałszowanie dokumentów importowych lub ukrywanie prawdziwego charakteru przewożonych substancji to popularne metody stosowane przez przemytników. Zachęta do przemytu HFC wynikała z szeregu luk i niedostatecznych regulacji, które istniały w przepisach unijnych od początku ich wprowadzenia. Jednym z kluczowych czynników była słaba kontrola nad tranzytem HFC, co pozwalało na nielegalny obrót tymi substancjami bez odpowiednich licencji czy nadzoru celnego. Tranzyt nie wymagał pełnej rejestracji na portalu F-gazów, co ułatwiało omijanie oficjalnych procedur. Ponadto, brak specjalistycznych szkoleń i odpowiedniego sprzętu dla służb celnych powodował, że kontrole były niedostateczne, co sprzyjało nielegalnemu importowi (źródło).
FLUOROWANE GAZY CIEPLARNIANE – tj. HFC - wodorofluorowęglowodory, PFC - perfluorowęglowodory oraz SF6 - heksafluorek siarki, są to substancje chemiczne zawierające w swojej cząsteczce fluor oraz odznaczające się wysokim lub bardzo wysokim współczynnikiem ocieplenia globalnego (GWP).
To jedyne gazy cieplarniane objęte Protokołem z Kioto, które nie występują naturalnie, natomiast są wytwarzane przez człowieka i stosowane między innymi jako: czynniki chłodnicze w chłodnictwie oraz klimatyzacji, czynniki spieniające do produkcji pianek i wyrobów zawierających pianki, ponadto stosowane jako środki gaśnicze w ochronie przeciwpożarowej, rozpuszczalniki do czyszczenia metalowych części oraz elementów układów elektronicznych, gaz izolujący w rozdzielnicach wysokiego napięcia w elektroenergetyce oraz gazy pędne do produkcji aerozoli.
Produkcja i zużycie tych gazów na świecie bardzo szybko rośnie, powodując zmiany klimatu. W Polsce zagadnienia dotyczące redukcji emisji fluorowanych gazów cieplarnianych reguluje Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1951).
GAZY CIEPLARNIANE – Gazy cieplarniane to gazowe składniki atmosfery, zarówno naturalne, jak i antropogeniczne, które pochłaniają i emitują promieniowanie o określonych długościach fal w spektrum promieniowania podczerwonego wyemitowanego przez powierzchnię Ziemi, przez samą atmosferę i przez chmury. Ta właściwość powoduje efekt cieplarniany. Para wodna (H2O), dwutlenek węgla (CO2), podtlenek azotu (N2O), metan (CH4) i ozon (O3) są głównymi gazami cieplarnianymi w atmosferze Ziemi. Ponadto, istnieje szereg gazów cieplarnianych całkowicie wytworzonych przez człowieka w atmosferze, takich jak halowęglowodory i inne substancje zawierające chlor i brom, objętych Protokołem montrealskim. Oprócz CO2, N2O i CH4, Protokół z Kioto zajmuje się gazami cieplarnianymi, sześciofluorkiem siarki (SF6), wodorofluorowęglowodorami (HFC) i perfluorowęglowodorami (PFC).
KLIMAT – Klimat w wąskim znaczeniu jest zwykle definiowany jako średnia pogoda lub ściślej, jako opis statystyczny w kategoriach średniej i zmienności odpowiednich wielkości w okresie czasu od miesięcy do tysięcy lub milionów lat. Klasyczny okres uśredniania tych zmiennych wynosi 30 lat, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Meteorologicznej. Odpowiednie wielkości to najczęściej zmienne powierzchniowe, takie jak temperatura, opady i wiatr. Klimat w szerszym znaczeniu to stan, w tym opis statystyczny, systemu klimatycznego.
POGODA – Stan atmosfery obserwowany w danym miejscu i czasie, tj. tu i teraz, opisywany za pomocą elementów meteorologicznych, do których należą m.in.: temperatura i wilgotność powietrza, ciśnienie atmosferyczne, prędkość i kierunek wiatru, zachmurzenie, zjawiska atmosferyczne
ZMIANA KLIMATU – Zmiana stanu klimatu, którą można zidentyfikować (np. za pomocą testów statystycznych) na podstawie zmian średniej i/lub zmienności jego właściwości i która utrzymuje się przez dłuższy okres, zwykle dziesiątki lat lub dłużej. Zmiana klimatu może być spowodowana naturalnymi procesami wewnętrznymi lub zewnętrznymi wymuszeniami, lub trwałymi antropogenicznymi zmianami w składzie atmosfery lub użytkowaniu gruntów.1 Zobacz także Zmienność klimatu i Wykrywanie i przypisywanie.
w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową
wezwanie do stopniowego wycofywania z obrotu wodorofluorowęglowodorów – HFC
Długoterminowym celem Porozumienia określonym w artykule 2, jest wzmocnienie odpowiedzi na zagrożenie związane ze zmianą klimatu, z uwzględnieniem celów zrównoważonego rozwoju, poprzez:
- ograniczenie globalnego ocieplenia znacznie poniżej 2 °C, a docelowo do 1,5 °C względem epoki przedprzemysłowej w celu ograniczenia ryzyka i szkód wywołanych przez zmianę klimatu.
- adaptacja i ograniczanie skutków zmian klimatu, wzmacnianie odporności i niskoemisyjnego rozwoju w sposób, który nie ogranicza produkcji pożywienia.
- uwzględnienie zgodności działań sektora finansowego z celami klimatycznymi